Sorry, Winnetou!

W Niemczech rozpętała się awantura o Winnetou i jego twórcę Karola Maya. Podobny los może spotkać baśnie braci Grimm i książki Astrid Lindgren

Były nauczyciel w szkole fabrycznej Karol May (1842–1912) odkrył swój talent pisarski w więzieniu. Trafiał tam co rusz za drobne kradzieże i oszustwa, spędzając za kratkami łącznie osiem lat życia. W więzieniu wywodzący się z ubogiej rodziny tkackiej May prowadził bibliotekę i był najgorliwszym czytelnikiem. W 1874 roku podjął pierwsze próby literackie. Przełom w jego twórczości nastąpił pod koniec lat 70. XIX wieku, kiedy zaczął opisywać przygody bohaterów Dzikiego Zachodu i Bliskiego Wschodu (m.in. cykl arabski, którego bohaterem jest Kara ben Nemsi i jego oddany przyjaciel Hadżi Halef Omar).

Prawdziwą sławę przyniosła mu seria powieści o Winnetou i jego białym przyjacielu Old Shatterhandzie (alter ego pisarza). May napisał je, nie będąc jeszcze w Ameryce. W rzeczywistości robił skrupulatny research – pochłaniał książki popularnonaukowe z dziedziny geografii, dzienniki podróży i klasyczne powieści przygodowe. Do Ameryki pojechał dopiero cztery lata przed śmiercią (a nieco wcześniej, w latach 1899–1999, odbył podróż do krajów Orientu). Swoje powieści sugestywnie osadził w kolonialnych realiach, ale nie był pierwszy. Przed nim książki o „Indianach” pisali w Niemczech już Balduin Möllhausen i Friedrich Gerstäcker. May podejrzewany jest zresztą o plagiaty z tego ostatniego. Te zarzuty będą mu towarzyszyć aż do śmierci.

Pisane przez niego książki już w latach 80. XIX wieku stały się bestsellerami, ale im większy sukces odnosił, tym bardziej zacierały się granice między rzeczywistością a fikcją, między samym pisarzem a jego bohaterami. Karol May coraz bardziej uosabiał się z Karą ben Nemsim i Old Shatterhandem. Odpowiadał na listy, jakby znał opisywane kraje z własnego doświadczenia, a w Radebeul (koło Drezna) kazał wybudować willę Shatterhand i fotografował się jako przyjaciel wodza Apaczów. Był ówczesnym gwiazdorem, występował publicznie i miał wielu fanów.

Większość westernów i easternów Maya została przetłumaczona na język polski. Pierwsze polskie wydania ukazały się pod koniec pierwszego dziesięciolecia XX wieku. W komunistycznej Polsce w 1951 roku zostały początkowo objęte cenzurą i wycofane z bibliotek. Cenzura przegrała jednak tę wojnę, więc pokolenia boomersów oraz X znały Winnetou ze szkolnej lektury.

Katarzyna Domagała-Pereira

Aby przeczytać cały artykuł:

Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco z najświeższymi informacjami ze świata mediów i reklamy. Pressletter