Urzędy mają obowiązek odpowiadać dziennikarzom. Po sprawie "Gońca Bartoszyckiego"

– Działania Urzędu Miasta budzą szereg wątpliwości – mówi Konrad Siemaszko, prawnik Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w nawiązaniu do sporu Urzędu Miasta w Bartoszycach z dziennikarzem "Gońca Bartoszyckiego". O udostępnianiu informacji prasie mówią dwie ustawy.

Sprawą Dariusza Dopierały z "Gońca Bartoszyckiego" zajęło się już Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP – "Presserwis" pisał o tym sporze 4 listopada br. Urząd Miasta w Bartoszycach przez ponad półtora roku specyficznie podchodził do współpracy z mediami.

Szereg wątpliwości

– Zwracałem się wielokrotnie o komentarze do Urzędu Miasta, ale za każdym razem dostawałem odpowiedź, że mam się zwrócić w trybie zapytania o informację publiczną – mówi Dariusz Dopierała, dziennikarz "Gońca Bartoszyckiego". – Dopiero w grudniu 2021 roku urząd zmienił politykę i odpowiada na maile, choć wyłącznie na te pytania, które uważa za informację publiczną. Kiedy poprosiłem o odpowiedź na krytykę prasową, sekretarz miasta odpisał mi, że "punkt ten wyklucza naszą jednostkę" – opowiada Dopierała.

Czytaj też: CMWP w obronie dziennikarza z Bartoszyc. Urząd Miasta nie odpowiada na maile od ponad półtora roku

Co więcej, Urząd Miasta napisał Dopierale, że odpowiedzi na jego pytania będzie przekazywać wyłącznie nadrzędnej wobec "Głosu" "Gazecie Olsztyńskiej" (ten sam wydawca co "Gońca Bartoszyckiego").

– Działania Urzędu Miasta w Bartoszycach budzą szereg wątpliwości – mówi Konrad Siemaszko, prawnik Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. – Dotyczy to w szczególności odmowy udzielania przez Urząd informacji określonej gazecie. Gromadzenie informacji przez prasę, w tym kierowanie pytań do urzędów, jest jednym z kluczowych elementów pracy dziennikarskiej i podlega ochronie prawnej. Zgodnie z prawem prasowym organy państwowe mają obowiązek stwarzać prasie warunki niezbędne do wykonywania jej funkcji, w tym w szczególności mają obowiązek udzielania odpowiedzi na przekazaną im krytykę prasową, w tym pytania, bez zbędnej zwłoki. Urzędy nie mogą arbitralnie decydować, że będą wywiązywać się z tego obowiązku tylko wobec niektórych tytułów prasowych – komentuje Siemaszko.

Nie wolno tłumić krytyki

W Prawie prasowym jest kilka zapisów, które należy przytoczyć w tym kontekście. Między innymi art. 2: „Organy państwowe zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej stwarzają prasie warunki niezbędne do wykonywania jej funkcji i zadań, w tym również umożliwiające działalność redakcjom dzienników i czasopism zróżnicowanych pod względem programu, zakresu tematycznego i prezentowanych postaw”. Lub art. 6 pkt 2: „Organy państwowe, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne oraz organizacje spółdzielcze są obowiązane do udzielenia odpowiedzi na przekazaną im krytykę prasową bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca". Warto też znać art. 11 pkt 3: „Kierownicy jednostek organizacyjnych są obowiązani umożliwiać dziennikarzom nawiązanie kontaktu z pracownikami oraz swobodne zbieranie wśród nich informacji i opinii” albo art. 5 pkt 1: „Każdy, zgodnie z zasadą wolności słowa i prawem do krytyki, może udzielać informacji prasie”.

Czytaj też: W TVP Katowice działa komisja antymobbingowa. Przesłuchanych ma być 28 osób

Sprawę bartoszyckiego urzędu można też rozpatrywać pod kątem art. 6 pkt 4. Brzmi on: „Nie wolno utrudniać prasie zbierania materiałów krytycznych ani w inny sposób tłumić krytyki”. Działalność urzędników jest bez wątpienia utrudnianiem pracy prasie, która – co z kolei stoi w art. pkt. 1 Prawa prasowego – „jest zobowiązana do prawdziwego przedstawiania omawianych zjawisk”. A prawdziwe przedstawianie omawianych zjawisk jest możliwe tylko wtedy, kiedy dziennikarz uzyska informację u źródła – w tym przypadku w magistracie.

Ustawa o dostępie do informacji publicznej uznaje, że (art. 4) "Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności organy władzy publicznej".

"Nie da się zadać pytań: dlaczego, w jaki sposób, jakie są plany"

Katalog tematów, które stanowią informacje publiczną jest szeroki (art. 6), jednak definicja informacji publicznej jest w gruncie rzeczy prosta, choć – jak wskazują prawnicy – na tyle nieprecyzyjna, że może też budzić wątpliwości: "Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie" (art. 10).

Czytaj też: Cięcia w RAS Polska mają objąć proporcjonalnie po 8 proc. pracowników każdego działu

Katarzyna Batko-Tołuć, szefowa Stowarzyszenia Obywatelskiego Watchdog Poland, zauważa problem: – W ramach procedury dostępu do informacji publicznej dla dziennikarzy nie da się zadać pytań typu: dlaczego, w jaki sposób, jakie są plany, jakie podstawy. Można pytać tylko o fakty i liczby.

I tu pojawia się też kwestia terminów. Dziennikarz na ogół potrzebuje odpowiedzi szybko, bo – najczęściej – tego wymaga interes publiczny. Tymczasem art. 13 ustawy brzmi: "1. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2. 2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku".

Pełna treść ustawy z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej znajdą Państwo tutaj: https://isap.sejm.gov.pl/isap.

Pełna treść prawa prasowego znajduje się pod tym linkiem: https://isap.sejm.gov.pl/isap.

Czytaj też: W TVP nie pojawi się nowa kampania Yes ze ślubem dwóch kobiet

(PAR, MAT, 11.11.2022)