Propagandysta TVP nauczał o dziennikarskim obiektywizmie. Odrobiliśmy tę lekcję i pytamy

"Dziennikarz musi pracować zgodnie z prawem i etyką dziennikarską, rzetelnie i obiektywnie. I to właśnie obiektywizm, którego w tym przypadku zabrakło, jest jedną z najważniejszych zasad dziennikarskiego profesjonalizmu" – pouczył nas Konrad Wąż, jeden z najaktywniejszych propagandowych reporterów "Wiadomości" TVP 1, stojąc na tle budynku TVN przy Wiertniczej w Warszawie. Podążyliśmy za tą lekcją. Czym jest obiektywizm dziennikarski?

Materiał w "Wiadomościach" nadanych 5 czerwca, mający być aktem oskarżenia wobec dziennikarzy TVN o stronniczość, zakończył się kuriozalną "setką" Konrada Węża, podczas której reporter przypomniał widzom zasady dziennikarskie.

Czytaj też: Senator PiS obraża Donalda Tuska na antenie TVP 3. "Polityk z hitlerowską twarzą"

Przypomnijmy, że to Konrad Wąż jest jednym z najaktywniejszych propagandystów TVP. Kiedyś tygodnik "Wprost" zrobił zestawienie najbardziej haniebnych produkcji Węża. Znalazły się tam m.in. materiały o "antyklerykale, który chce uczyć dzieci o masturbacji" (to o Trzaskowskim). O tym, że w czasie strajku kobiet używano plakatu "z płonącym kościołem łudząco podobnym do tego używanego przez nazistów i plakatu nawołującego do palenia komisariatów policji" albo dzieło „Obsesja i kompleks niższości Tuska”. O tym, że Tusk jest "regularnie nagradzany przez Niemców” (...) W 2014 roku dzięki niemieckiej nominacji został szefem Rady Europejskiej. Półtora roku później groził Polsce, która sprzeciwiła się propozycji relokacji uchodźców. Tusk jest obecnie szefem Europejskiej Partii Ludowej nadal wdzięcznym Niemcom i CDU”.

W poniedziałkowych "Wiadomościach" ten sam Wąż uznał, że opowie o dziennikarskich powinnościach.

• Kategoria obiektywizmu dziennikarskiego nie istnieje w Prawie prasowym. W rozdziale 2 o prawach i obowiązkach dziennikarzy czytamy jednak:
  "Art. 10. 1. Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu. Dziennikarz ma obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową i zasadami współżycia społecznego, w granicach określonych przepisami prawa".
  
  
• Należy też znać art. 12 pkt 1. Prawa prasowego:
  "Dziennikarz jest obowiązany:
  1) zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło;
  2) chronić dobra osobiste, a ponadto interesy działających w dobrej wierze informatorów i innych osób, które okazują mu zaufanie;
  3) dbać o poprawność języka i unikać używania wulgaryzmów".

Czytaj też: Marcin Tulicki awansuje w TVP. Gwiazda "Wiadomości" i autor propagandowych filmów

Pełną treść Prawa prasowego znajdą Państwo pod tym linkiem.

• O obiektywizmie mówi natomiast Karta Etyczna Mediów. To pochodzący z 1995 roku dokument, którym kieruje się Rada Etyki Mediów, a którego treść opracowana została przez cieszące się jeszcze wtedy zaufaniem Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. Wśród siedmiu zasad, którymi powinien kierować się dziennikarz, zawarto "zasadę obiektywizmu – co znaczy, że autor przedstawia rzeczywistość niezależnie od swoich poglądów, rzetelnie relacjonuje różne punkty widzenia".

Całą Kartę Etyczną Mediów znajdą Państwo pod tym linkiem.

Część medioznawców (i dziennikarzy) utrzymuje, że obiektywizm dziennikarski nie istnieje, choć należy dążyć do maksymalnej bezstronności w gatunkach informacyjnych. Podnosi się m.in., że "nie istnieje tzw. świat obiektywny", "nie można oddzielić faktów od wartości", "dziennikarz ma własny system wartości, poglądy, opinie, doświadczenia i uprzedzenia" albo że "język opisu jest nacechowany emocjonalnie i aksjologicznie" (Marek Palczewski, old.sdp.pl).

W tej dyskusji pojawia się też kategoria "framing" jako zakłócenie obiektywnej prawdy przedstawianej przez media (nawet jeśli takowa istnieje). Framing to "codzienny wybór dokonywany przez nadawców, właścicieli mediów za pośrednictwem swoich dziennikarzy, polegający na prostej decyzji, które ze zdarzeń jest ważne i godne relacji a które nie, framing przesądza o medialnym życiu danego zdarzenia" (ks. Piotr Nowosielski). Zatem nawet jeśli dziennikarz stworzy obiektywny materiał, to na poziomie selekcji tematów, a potem ich różnego eksponowania może nastąpić deformacja prawdy obiektywnej o świecie.

Czytaj też: Łukasz S., były dziennikarz TVP Gdańsk, w areszcie za znęcanie się

Jedną z najciekawszych prób opisania obiektywnego dziennikarstwa ujęto w formule postulatów, którymi powinien kierować się dziennikarz. Postulaty te przedstawił ks. Piotr Nowosielski w wygłoszonym jeszcze w 2013 roku wykładzie "Framing w komunikacji medialnej" (dlp90.pl).

• Jakie zatem zasady dziennikarz powinien mieć na uwadze? Jakie reguły powinien spełniać idealny tekst obiektywny:
  - postulat prawdy: operowanie faktami
  - postulat kompletności: wiadomości i sprawozdania powinny być pełne, ujmować stan rzeczy w sposób całościowy
  - postulat rozdzielności: informacje dotyczące stanów rzeczy i wydarzeń muszą być oddzielone od komentarza i ocen
  - postulat strukturyzacji: informacja powinna odzwierciedlać struktury rzeczywistości
  - postulat prezentacji: opinie dziennikarskie powinny być wyraźnie podkreślone
  - postulat jawności: źródła informacji powinny być podane
  - postulat prezentacji: ewentualne sprzeczności pomiędzy źródłami powinny być podane
  - postulat unikania emocji: informacje powinny być rzeczowe i wolne od emocji
  - postulat neutralności: stosunek do prezentowanych wydarzeń i stanów rzeczy powinien być neutralny
  - postulat unikania tendencyjności: polityczne przesłanki informacji i komentarza powinny być odrzucone.

Czytaj też: Mikołaj Dobrowolski nie wyreżyseruje koncertu Dody na festiwalu w Opolu

(MAT, 09.06.2023)