„Nic osobistego. Sprawa Janusza Walusia"

Cezary Łazarewicz

Wydawnictwo Sonia Draga
Katowice 2019

Historia Janusza Walusia z pozoru powinna być pamiętana tylko przez nielicznych. Pochodzący z Podhala 66-latek od ponad ćwierćwiecza odsiaduje w południowoafrykańskim więzieniu karę za zabójstwo tamtejszego lidera partii komunistycznej Chrisa Haniego. Zabójstwo w kluczowym w historii RPA momencie, gdy apartheid chylił się ku upadkowi, a świat, wstrzymując oddech, obserwował zachodzące zmiany. W centrum tych wydarzeń znalazł się 40-letni wówczas imigrant z Polski, który uwierzył, że eliminacja czarnoskórego działacza odwróci ich bieg. W ostatnich latach o Walusiu zrobiło się znów głośno za sprawą polskich narodowców, którzy wzięli go na sztandary jako „ostatniego żołnierza wyklętego". W sieci pojawiły się koszulki, a na stadionach i marszach nacjonalistów transparenty z hasłami „Uwolnić Walusia!". Ultrasi zaczęli organizować zbiórki pieniędzy na pomoc prawną dla człowieka osadzonego za najcięższą zbrodnię na drugim końcu świata.

Tropem tej historii poszedł Cezary Łazarewicz, który postanowił pokazać ją w szerokim kadrze i z różnych perspektyw. Rozmawiał na miejscu z wciąż czekającym na warunkowe zwolnienie zabójcą i z córką ofiary, odwiedził miejsca i ludzi bliskich Walusiowi i Haniemu w Polsce i RPA. Reporter nie ocenia, nie moralizuje, nie pokazuje psychopatycznego zabójcy, lecz człowieka, który po 26 latach w więzieniu, mimo swoistego pojednania z córką swojej ofiary, wciąż wierzy w słuszność zbrodniczego czynu sprzed lat. A od niedawna jest też przekonany, że może być wzorem niezłomności dla młodych polskich patriotów.

To nie jest wyłącznie drobiazgowo opisana sprawa głośnego politycznego zabójstwa, które wstrząsnęło w 1993 roku RPA. Sam Cezary Łazarewicz pisze, że jest to też „opowieść o współczesnej Polsce, o tym, jak dzieli się ludzi i wykorzystuje ich łatwowierność. O tym, że łatwo rozbudzić gniew i nienawiść, a trudniej nad nimi zapanować". Dlatego historia Janusza Walusia wydaje się przerażająco aktualna i czyta się ją z zapartym tchem. 

(RAQ, 10.04.2020)