Polskie Radio upamiętnia Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa

W 60. rocznicę rozpoczęcia nadawania przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa, Polskie Radio uruchomiło serwis z jej audycjami.

Specjalny serwis Polskiego Radia działa pod adresem wolnaeuropa.polskieradio.pl. Udostępnia ponad 25 tysięcy archiwalnych dźwięków, które przedstawiają sytuację w Polsce i na świecie - od 3 maja 1952 roku, aż do zakończenia działalności rozgłośni w połowie lat 90.
Początki rozgłośni polskiej sięgają 1950 roku, kiedy to Narodowy Komitet ds. Wolnej Europy założył Radio Wolna Europa. Była to organizacja powołana do życia rok wcześniej w USA. W jej skład wchodzili m. in. gen. Dwight Eisenhower (głównodowodzący wojskami amerykańskimi w Europie w czasie II wojny światowej, przyszły prezydent USA), Allen Dulles (późniejszy dyrektor CIA) i Arthur Bliss Lane (były ambasador amerykański w Warszawie). Celem wspomnianego komitetu było ograniczanie wpływów komunistycznych w świecie oraz wspieranie politycznych i umysłowych elit wywodzących się z państw, które znalazły się w sowieckiej strefie wpływów. Rząd Stanów Zjednoczonych nie chcąc brać odpowiedzialności politycznej za treści nadawanych audycji przez RWE finansował je za pośrednictwem CIA.
Pierwsze programy adresowane do słuchaczy w Europie Środkowej RWE zaczęło nadawać w lipcu 1950 roku. Audycje nagrywano w Nowym Jorku na taśmy, które następnie wysyłano do Niemiec. Program nadawano z okolic Frankfurtu.
4 sierpnia 1950 nadano pierwszą audycję radiową skierowaną do Polski - Głos Wolnej Polski. Nadawano ją godzinę dziennie. Pierwszym szefem niewielkiego polskiego zespołu redakcyjnego w Nowym Jorku został były urzędnik służby dyplomatycznej RP, Lesław Bodeński, którego później zastąpił Stanisław Strzetelski, przedwojenny publicysta i redaktor "Wieczoru Warszawskiego", wśród współpracowników był Marek Rudzki.
Na początku 1952 roku polska sekcja rozpoczęła pracę w nowej siedzibie RWE w Monachium pod kierownictwem nowego szefa, którym został Jan Nowak-Jeziorański. 3 maja 1952 Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa rozpoczęła pod nazwą Głos Wolnej Polski nadawanie z Monachium stałych audycji do kraju. 
Jej program nadawany był kilkanaście godzin na dobę, audycje kilkakrotnie powtarzano - w efekcie, pomimo zagłuszania, skutecznie łamano komunistyczny monopol informacyjny.
Przez cały okres swojego istnienia starała się wspierać w kraju opozycję demokratyczną. Po 1976 roku przekazywała informacje na temat działalności Komitetu Obrony Robotników, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Wolnych Związków Zawodowych czy Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Znaczącą rolę odegrała także w okresie działania NSZZ "Solidarność", stając się w jakimś sensie rozgłośnią związkową. Na jej pomoc opozycja mogła liczyć także w stanie wojennym. W roku 1989 w istotny sposób wspierała w wyborczej rywalizacji Komitet Obywatelski. Inną ważną formą walki z systemem komunistycznym w Polsce było ujawnianie przez rozgłośnię zbrodni dokonywanych przez służby bezpieczeństwa PRL. Przykładem skutecznych działań w tej kwestii były audycje z udziałem zbiegłych z kraju pracowników aparatu przemocy, którzy opisywali metody represji stosowane w Polsce. Najgłośniejszym z nich był ppłk. Józef Światło, zastępca dyrektora X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Rozgłośnia starała się wpływać na rozgrywki polityczne wewnątrz PZPR i ułatwiać pozbywanie się tych przedstawicieli władzy komunistycznej, którzy stanowili dla Polski największe zagrożenie. Tak było na przykład w październiku 1956 roku, kiedy udzielono ograniczonego wsparcia Władysławowi Gomułce. Z kolei w latach sześćdziesiątych głównym obiektem ataków rozgłośni stał się Mieczysław Moczar, który zmierzając do przejęcia władzy w partii sięgał po "narodowy komunizm" i antysemityzm. Przez cały okres swojej działalności Głos Wolnej Polski zdecydowanie stawał w obronie Kościoła katolickiego i prześladowanych księży. Bronił wszystkich represjonowanych przez komunistyczny aparat przemocy, niezależnie od ich przekonań. Informował opinię publiczną o aresztowaniach, procesach i wyrokach wydawanych na przeciwnikach władzy ludowej w Polsce.
Najpopularniejszymi programami Rozgłośni Polskiej RWE były: "Fakty, wydarzenia, opinie", "Panorama dnia", "Wędrujący reporter", "Na czerwonym indeksie" (książki objęte cenzurą w kraju), "List do komunisty" (skierowany do członków PZPR), "Podwieczorek przy mikrofonie" (rozrywka, satyra polityczna), "Za murami Kremla", "Co słychać w domu sąsiada" (analiza sytuacji politycznej w Europie Środkowej i Wschodniej) czy też audycja "Pomost do kraju", która pojawiła się po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego.
Jan Nowak-Jeziorański pełnił funkcję dyrektora RWE do roku 1975. Jego następcami byli: Zygmunt Michałowski (1976-1981), Zdzisław Najder (1982-1987), Marek Łatyński (1987-1989) i Piotr Mroczyk (1989-1996).
Rozgłośnia Polska RWE ostatnią audycję z Monachium nadała 30 lipca 1994 roku. Z Warszawy - dwa lata później. (PAP, IAR)

 

(03.05.2012)