Izbica, Izbica

Rafał Hetman
WYDAWNICTWO CZARNE
WOŁOWIEC 2021

Było ich cztery tysiące, przeżyły 23 osoby. To historia Izbicy, żydowskiego miasteczka na Lubelszczyźnie, któremu Rafał Hetman poświęca swoją pierwszą książkę. Korzystając z licznych źródeł historycznych, rekonstruuje losy mieszkańców od czasów przedwojennych do współczesności. Poznajemy m.in. historię Tojviego Blatta, uczestnika powstania w obozie koncentracyjnym, autora książki „Ucieczka z Sobiboru”. Hetman opisuje funkcjonowanie getta tranzytowego – zwożono tu Żydów z różnych części Europy, skąd trafiali potem do obozów w Bełżcu i Sobiborze. Łapanki, egzekucje, ucieczki i próby wykupienia się od śmierci rozgrywały się codziennie na ulicach miasteczka. Relacje ocalałych mówią też o udziale w łapankach polskich mieszkańców, o donoszeniu na tych, którzy ukrywali Żydów, o wyciąganiu ich z kryjówek, a potem rozkopywaniu ich grobów. Robili to granatowa policja, straż pożarna i zwykli ludzie. Gdy po wojnie niektórzy ocaleńcy tu wrócili, nie mieli już niczego. Na potrzeby tego tematu autor wykonał dużą pracę ze źródłami historycznymi. Korzystał m.in. z nagrań Shoah Foundation, z archiwów Żydowskiego Instytutu Historycznego i Jad Waszem oraz materiałów Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie. Wiele opisywanych historii opiera na książkach naukowych, m.in. prof. Jana Grabowskiego, a także na reportażach Hanny Krall czy powieści Henryka Grynberga. Z tych wszystkich relacji powstał reportaż o społeczności, której już nie ma nie tylko materialnie, ale też w pamięci. O jej wieloletnim, systematycznym wycinaniu z historii i o zakłamywaniu rzeczywistości. Książka napisana z wyczuciem i umiejętnym rozłożeniem akcentów, a przy tym dobra literacko.

(UR, 01.07.2021)