Tajemnicę dziennikarską miałby uchylić Sąd Dyscyplinarny przy Prokuratorze Generalnym

Sąd Dyscyplinarny przy Prokuratorze Generalnym ma się zająć uchyleniem tajemnicy dziennikarskiej Ewy Ivanovej z "Gazety Wyborczej". Prawnicy i dziennikarze alarmują, że to niezgodne z prawem i grozi efektem mrożącym oraz ograniczaniem wolności słowa.

Chodzi o postępowanie dyscyplinarne ws. niedawno zmarłego prokuratora Andrzeja Kaucza. W rozmowie z "Dziennikiem Gazetą Prawną" w marcu 2016 roku Kaucz krytykował reorganizację prokuratury. Likwidację Prokuratury Generalnej i prokuratur apelacyjnych oraz zmiany personalne z tym związane nazwał "obsadzaniem stanowisk swoimi ludźmi" przez "dobrą zmianę". Kaucz wybrał wtedy wcześniejszą emeryturę.

Tekst "Prokuratorzy oskarżają dobrą zmianę. Co mówią ci, którzy odeszli z pracy" napisała Ivanova, która odmówiła zeznań podczas przesłuchania, powołując się na tajemnicę dziennikarską. Sprawę umorzono, ale odwołało się kierownictwo prokuratury. Rzecznikowi dyscyplinarnemu nakazano wystąpić o uchylenie tajemnicy dziennikarskiej. Pod koniec lutego Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa wydał postanowienie, że nie może zająć się sprawą zwolnienia z tajemnicy dziennikarskiej Ewy Ivanovej (dziś pracuje w "Gazecie Wyborczej"). Uznał, że właściwy będzie Sąd Dyscyplinarny przy Prokuratorze Generalnym.

 - Jedynym organem właściwym do zwalniania z tajemnicy dziennikarskiej jest sąd - mówi "Presserwisowi" adwokat Jacek Kondracki. I dodaje: - Sąd dyscyplinarny nie ma żadnej kognicji, żeby decydować o tym, czy dziennikarz ma prawo do tajemnicy dziennikarskiej. To bardzo groźna sytuacja. Mogąca stworzyć precedens, gdyby doszło do uchylenia tajemnicy - dodaje prawnik.

- To oczywiste, że sprawa nie podpada pod sytuację, w której dziennikarza można zwolnić z tajemnicy - uważa Tomasz Ejtminowicz, radca prawny specjalizujący się w prawie własności intelektualnej. - To można zrobić tylko w przypadku badania ściśle określonego katalogu przestępstw najcięższych (morderstwo, terroryzm, szpiegostwo) i tylko wtedy, kiedy to wynika z dobra wymiaru sprawiedliwości, a dowodów nie można zdobyć innym sposobem. Policja i prokuratura nie mogą wyręczać się dziennikarzami i chodzić na skróty - dodaje Ejtminowicz.

Zagrożenia dla wolności słowa widzi w tym przypadku Dominika Bychawska-Siniarska, prawniczka, członkini zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka: - Lekkomyślne i szybkie sięganie po informacje od dziennikarza będzie powodowało, że szczególnie pracownicy mniejszych redakcji, bez odpowiedniego wsparcia prawnego, będą bali się podnosić niektóre tematy, które mogą być szczególnie niewygodne politycznie - ocenia. Co może teraz zrobić Ivanova? - Czekać na to, co zrobi sąd dyscyplinarny. Nie jest stroną postępowania, więc nikt nie ma obowiązku nawet poinformować jej np. o umorzeniu postępowania - mówi. Zdaniem Bychawskiej-Siniarskiej prawdopodobnie tak się właśnie stanie w związku ze śmiercią Kaucza.

Prokurator zmarł 21 marca, a Ivanova postanowienie sądu z końca lutego otrzymała w ostatni piątek, 29 marca. - Nie udzieliłam odpowiedzi na zadawane pytania, bo uznałam, że dotyczą tajemnicy dziennikarskiej - mówi "Presserwisowi" dziennikarka, która w postępowaniu dot. Kaucza ma status świadka. - Czułam, że próbuje się mnie wykorzystać jako narzędzie do walki z krytycznym wobec władzy prokuratorem. Że informacje, które mogłabym przekazać, zostałyby wykorzystane do uderzania w mojego rozmówcę - wyjaśnia.

Samą decyzję mokotowskiego sądu Ivanova uznaje za "prawidłową wykładnię z przepisów". - Tyle że sąd złożony z prokuratorów, których los zależy od polityka, nie gwarantuje niezależności i niezawisłości koniecznej do rozpatrywania tak istotnych kwestii - podkreśla dziennikarka. Co jeśli jednak sąd uchyliłby tajemnicę? - Mogłabym prawdopodobnie złożyć zażalenie do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, która w mojej ocenie też nie gwarantuje niezależnego rozstrzygnięcia – mówi Ivanova.

O sprawę spytaliśmy również innych dziennikarzy. - To niezwykle niebezpieczny precedens: prawo umożliwia, by władza, za pomocą rzeczników i sądów dyscyplinarnych, wykorzystywała dziennikarzy do prześladowania prokuratorów - komentuje Ewa Siedlecka z "Polityki".

- O uchyleniu tajemnicy dziennikarskiej zawsze powinien decydować niezależny sąd i niezawiśli sędziowie, a nie prokuratorzy podlegli służbowo politykowi: ministrowi sprawiedliwości-prokuratorowi generalnemu, wyznaczeni przez niego do sądu dyscyplinarnego. To nie jest sąd w rozumieniu konstytucji - podkreśla Siedlecka. - Wymuszanie za jego pomocą na dziennikarzach, by szkodzili swoim rozmówcom, to sytuacja sprzeczna z konstytucją: prawem do sądu, ochroną kontrolnej funkcji mediów i wolnością słowa. Dziennikarzom pozostaje obywatelskie nieposłuszeństwo: bez względu na konsekwencje odmowa zeznań, w imię ochrony konstytucji - ocenia Siedlecka.

Andrzej Stankiewicz z Onetu komentuje: - Dla mnie ta sytuacja jest jasna: jeżeli dziennikarz chroni swojego informatora, to najlepiej wie, co może takiej osobie grozić, gdy ujawni jej dane. Jednak nie mam złudzeń, żeby w tej sprawie nastąpił jakiś większy protest. Np. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich nie będzie bronić dziennikarki "Wyborczej" zajmującej się sprawami sądowymi, które są strategiczne dla obozu władzy - przewiduje.

- Uważam za niedopuszczalne wyciąganie od dziennikarzy, jakich mają informatorów. Ewa Ivanova zajmuje się specjalistyczną działką, ma w niej wiele newsów i wie, że ta sprawa może wpłynąć na jej innych informatorów. Władza powinna bronić się swoimi działaniami, a nie dowiadywać się, skąd dziennikarze mają informacje. Tego typu historie się zdarzały i zawsze protestowałem, bo to uderza we wszystkich dziennikarzy, zarówno kojarzonych z prawicą, jak i lewicą - dodaje Stankiewicz.

Ivanova rozpoczęła współpracę z "Gazetą Wyborczą" we wrześniu 2017 roku. W latach 2009-2016 była związana z "Dziennikiem Gazetą Prawną" (Infor Biznes).

(JSX, SK, 03.04.2019)